Model najlepszej praktyki: mediacja w przyspieszonym postępowaniu dotyczącym uprowadzenia dziecka

Międzynarodowe uprowadzenia rodzicielskie należą do najbardziej eskalujących konfliktów i złożonych spraw, w których znajdują zastosowanie przepisy prawa rodzinnego.

Powszechnie wiadomo, że mediacja w takich przypadkach ma wiele zalet: może przyczynić się do deeskalacji konfliktu między rodzicami, pomaga rodzicom znów skoncentrować się na dziecku, jego dobru i potrzebach, oraz w znalezieniu rozwiązań, które będą akceptowane przez obie strony zaangażowane w konflikt. W przypadkach, w których nakazano powrót dziecka, zastosowanie mediacji może ułatwić dziecku i rodzicowi „miękkie lądowanie” , zapowniając możliwość uzgodnienia takich ważnych kwestii, jak sposoby utrzymywania kontaktów z dzieckiem, kwestie finansowe związane z zamieszkaniem, aranżacją życia oraz inne istotne sprawy.  

W związku z tym, że ochrona dzieci wymaga szybkiego rozwiązania spraw dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę, co znajduje odzwierciedlenie w zobowiązaniu do „sprawnego” postępowania wynikającego z regulacji konwencji haskiej z 1980 r. oraz  rozporządzenia BRIIa,  mediacja w takich przypadkach musi zostać przeprowadzona szybko. Restrykcyjny sześciotygodniowy termin, określony rozporządzeniem BRIIa, w ciągu którego postępowanie w sprawie uprowadzenia dziecka musi zostać zakończone, utrudnia „wpasowanie” mediacji w tak ograniczone ramy czasowe.

Ani rozporządzenie BRIIa, ani BRIIa – przekształcone, nie przewidują w praktyce procedury ani sposobu, umożliwiającego sędziom ułatwienie włączenia w tak wąskich ramach czasowych mediacji w procedowanie w  postępowania w sprawach o uprowadzenie dziecka. Dlatego tak niewielu sędziów w większości państw członkowskich UE decyduje się na skierowanie rodziców do mediacji, pomimo oczywistych korzyści, które można by osiągnąć, jeżeli chodzi o najlepszy interes dziecka. Pozytywne doświadczenia w specjalistycznych mediacjach toczących się w niektórych państwach członkowskich UE w sprawach o rodzicielskie uprowadzenie dziecka za granicę wskazują, że możliwe jest zorganizowanie i przeprowadzenie mediacji w w trzbie pilnym, równolegle z trwającym w tym czasie haskim postępowaniem w sprawie powrotu dziecka.

Model najlepszych praktyk promowany przez projekt AMICABLE rekomenduje wyznaczenie w sprawach o uprowadzenie dziecka dwóch wysłuchań (zamiast jednego). Mediator jest zapraszany na pierwsze wysłuchanie w celu poinformowania rodziców o możliwości przeprowadzenia mediacji. Jeżeli rodzice wyrażają na nią zgodę, to pomiędzy dwoma wysłuchaniami, odbywają się intensywne mediacje trwające 2-3 dni.

Ten model mediacji wymaga współpracy wszystkich zainteresowanych stron w sprawach haskich: sędziów, mediatorów transgranicznych i organizacji pozarządowych zajmujących się  mediacjami, a także organów centralnych i prawników reprezentujących strony. Taki model istnieje i działa w nieco różnych odmianach w Anglii i Walii, w Holandii i w Niemczech.

 

Projekt AMICABLE ma na celu zbadanie, czy ten model mediacji można wprowadzić w innych państwach członkowskich UE. Wstępnie badana jest możliwość zastosowania tego modelu w krajach partnerskich projektu: Hiszpanii, Polsce i Włoszech. Badanie dotyczy zarówno tego, czy pozwalają na to przepisy proceduralne tych państw, jak i  tego, czy jest to możliwe z uwagi na istnienie i funkcjonowanie niezbędnych struktur mediacyjnych.